ابزار هدایت به بالای صفحه

قلب نرم، قابلیت استجابت دعا را دارد

آدم پرخور هرگز محقّق نمی‌ شود، آ‌ن ‌قدر نخورید که بعد از خوردن ناچار باشید، دراز بکشید، همان مقدار که بدن لازم دارد، بخورید. این «فی اِنصَافِ البُطُون» شعار رسمی پیامبر اکرم (ص) بود.

بخش سوم راه های اصلاح اخلاق در اندیشه علوی در حالات اقبال و ادبار دل از کلام حضرت آیت الله جوادی آملی را منتشر می کند.

قلب نرم، قابلیت استجابت دعا را دارد

آدم پرخور هرگز محقّق نمی‌ شود، آ‌ن ‌قدر نخورید که بعد از خوردن ناچار باشید، دراز بکشید، همان مقدار که بدن لازم دارد، بخورید. این «فی اِنصَافِ البُطُون» شعار رسمی پیامبر اکرم (ص) بود.

بخش سوم راه های اصلاح اخلاق در اندیشه علوی در حالات اقبال و ادبار دل از کلام حضرت آیت الله جوادی آملی را منتشر می کند.

وجود مبارک حضرت امیر در نهج ‌البلاغه فرمود: «إِنَّ لِلْقُلُوبِ إِقْبَالاً وَ إِدْبَاراً فَإِذَا أَقْبَلَتْ فَاحْمِلُوهَا عَلَی النَّوَافِلِ وَ إِذَا أَدْبَرَتْ فَاقْتَصِرُوا بِهَا عَلَی الْفَرَائِضِ» این دل، مثل فصول چهارگانه است، یعنی مثل زمان که گاهی بهاری دارد و گاهی پاییزی؛ گاهی اقبالی دارد و گاهی ادباری. اگر دل در حالت بهار بود، شکوفایی و اقبال داشت، از نوافل نگذرید، سعی کنید، نافله‌ ها را ترک نکنید و اگر دل، آن آمادگی را ندارد، شما بر دل تحمیل نکنید و فقط واجب ‌ها را انجام دهید، نگویید حتماً نماز شب بخوانم؛ چرا که آن نماز شبی که با ادبار دل همراه است، با کراهت آمیخته است و کمتر انسان، توفیق پیدا می‌ کند. لذا حضرت فرمود: دل خود را نرنجانید و با دل کنار بیایید.

خلط گر به پا خاری آسان بر آید ٭٭٭ چه سازم به خاری که در دل نشیند

مرنجان دلم را که این مرغ وحشی ٭٭٭ ز بامی که برخاست مشکل نشیند

با دل باید کنار آمد، او رهبری ما را به عهده دارد؛ این بیان نورانی وجود مبارک امیرمومنان بیان جامعی است، برای اینکه انسان در هیچ حال از عبادت زده و خسته نشود و با شادابی نماز بخواند؛ با شادابی رکوع و سجود برود؛ با شادابی نماز شب بخواند؛ حضرت فرمودند: دل یک وقت بهار است، یک وقت پاییز؛ وقتی پاییزِ دل شد، او را نرنجانید، به همان واجبات اکتفا کنید؛ امّا یک وقت اقبال دارد و روبه‌ رو است، شکوفاست؛ در این هنگام او را در جلسات و گعده ها نبرید.

صفات «دائم الفیض و دائمَ الفَضل» بودن خداوند متعال

یکی از برجسته ‌ترین راه اخلاق، ارتباط نیایش و دعاست. در درون ما، همواره خاطرهای گریز و گرایشی هست، چه کار کنیم؟. از وجود مبارک رسول گرامی(علیه و علی آله آلاف التحیّة والثناء) این حدیث نورانی نقل شد که به خدا عرض می‌ کند: خدایا همان ‌طوری که جان ما را با توحید آفریدی، قلب ما را با توحید سیراب کن! «عُرِضَتْ عَلَیَّ بَطْحَاءُ مَکَّةَ ذَهَباً فَقُلْتُ یَا رَبِّ لَا وَ لَکِنْ أَشْبَعُ یَوْماً وَ أَجُوعُ یَوْماً فَإِذَا شَبِعْتُ حَمِدْتُکَ وَ شَکَرْتُکَ وَ إِذَا جُعْتُ دَعَوْتُکَ وَ ذَکَرْتُکَ» این سرزمین دل با آبیاریِ شخص شما، ثمرِ شجرِ شیرینِ ایمان را به ما و جامعه عطا کند.

وجود مبارک پیغمبر(علیه و علی آله آلاف التحیّة والثناء) فرمودند: از دعا بهره وافی ببرید، همیشه دعا مستجاب است؛ هیچ وقت دعا برنمی‌ گردد؛ زیرا او «دائم الفیض علی البریة» است، «دائمَ الفَضلِ عَلَی البَرِیَّة» است؛ درِ رحمت او باز است؛ منتها در بعضی از موارد بازتر و گشوده‌ تر است. همه بخش‌ هایی که مربوط به زمان و زمین بوده و بیرونی است، را می‌‌توانند درک کنند. شب ‌های جمعه هست، روزهای عرفه و روزهای مناسب دیگری است که دعا مستجاب است، البته همیشه دعا مستجاب است، مخصوصاً در این ازمنه، یا در آن امکنه، یا در کنار مشاهد مشرّفه در مساجد و مانند آن.

قلبِ نرم، قابلیّت استجابت دعا را دارد

گفته اند، هنگام نزول باران از مواردی است که دعا مستجاب است؛ اینها حالات بیرونی است که باید مواظب باشیم؛ امّا آن حالت درونی که حضرت به ما فرمود، مواظب باشید، فرمودند: «اغتنموا الدعاء عند الرقّه فانها رحمة»، فرمودند: گاهی انسان قساوتی نسبت به شخصی یا نسبت به حادثه ‌ای، خشن برخورد می ‌کند، عصبانی است و مانند آن؛ گاهی با یک قلبِ نرم زندگی می‌ کند، فرمود: اگر در درون خود احساس رقّت کردید، معلوم می شود، قابلیّت شما برای دعا کردن از طرف مبدأ فاعلی آماده است؛ وقتی باران نازل می‌ شود، معلوم می ‌شود که آن بخشنده، می‌ خواهد ببخشد، از طرف مبدأ فاعلی، فرصت ‌های مناسبی هست که انسان کشف می‌ کند که او می‌ خواهد ببخشد، از طرف مبدأ قابلی هم. فرمود: اگر در خود، رقّت احساس کردید، اگر کسی نسبت به شما بدی کرد، احساس کردید که باید صرف ‌نظر کنید، اگر درصدد انتقام بودید، احساس کردید که باید عفو کنید، «تخفیف عفوٌ». اگر چنین حالتی را در خود احساس کردید، این موقعیّت استجابت دعاست. از این فرصت بهره بگیرید و با خدا مناجات کنید.

دعا کردن، برای انسان چه مشکل داشته و چه نداشته باشد، نافع است. اگر مشکل نداشته باشد، دعا دفع مشکل می‌ کند، نمی گذارد، حادثه تلخی به وجود بیاید و اگر ـ خدای ناکرده ـ مشکلی داشت، رفع مشکل نموده و مشکل کرده و یا دفعاً یا رفعاً دعا نافع است. وقتی انسان احساس وحدت امّت اسلامی کرد و در درون خود رقّت احساس کرد، برای همسایه ‌های خود، کشور و ملّت خود، جامعه انسانی و اسلامی دعا می ‌کند، این دعاهای ماه مبارک رمضان، روش تربیتی خوبی است: «اللَّهُمَ‏ أَشْبِعْ‏ کُلَ‏ جَائِع‏»؛ همه اینها موجبۀ کلیه است، دیگر زیرنویس نشده مسلمان و کافر، چون اگر مشکلات همه اینها حلّ شود، ما راحت ‌تر زندگی می ‌کنیم؛ اگر همه اینها مشمول این دعاهای ماه پُر برکت رمضان باشند: «اللَّهُمَّ أَغْنِ کُلَّ فَقِیر, الَّلهُمَّ اشفِ کُلَّ مَرِیض» همه اینها نشانۀ سعۀ رحمت اوست؛ به ما هم گفتند: «مشروح ‌الصدر» باشید، وقتی «مشروح ‌الصدر» باشیم، برای همه می ‌طلبیم و رفاه یک فرد در سایۀ رفاه دیگران است. اگر دیگران عاقل‌ تر بیاندیشند، عقلانی‌ تر بیاندیشند و عاقل ‌تر باشند، او راحت‌ تر زندگی می‌ کند. این یک مراقبت ویژه ‌ای لازم است.

راهکار عملیِ اقبال همیشگی دل

بیان نورانی پیغمبر(ص) این است که «فی اِنصَافِ البُطُون»؛ یعنی نصف شکم را پُر کردید، بس است، بقیه را برای آب و برای نفَس بگذارید. آدم این ‌قدر غذا می‌ خورد که آروغ بزند. این از بیانات نورانی پیغمبر(علیه و علی آله آلاف التحیّة والثناء) است، ایشان که مَثَل اعلای ادب بود، آن حضرت کسی بود که نه تنها برای انسان‌ ها، بلکه برای همه افراد، قبل از نبوّت خود حرمت خاصّی قائل بودند، آن روزها، روزهای برده ‌داری بود، برده‌ ها را به عنوان غلام و عبد و اَمۀ صدا می‌ کردند و می‌ گفتند، عبد و اَمه. قبل از نبوّت وجود مبارک حضرت؛ هرگز به یک بنده نگفته بود عبد؛ هرگز به یک کنیز نگفته بود اَمه. تعبیر نورانی حضرت، قبل از نبوّت این بود که فتا و فتات؛ فتا، یعنی پسر جوان و فتات، یعنی دختر جوان؛ این ادب را حضرت قبل از نبوّت داشت؛ بعد از نبوّت هم که سر تا پای حیات حضرت ادب بود که بارها شنیدید.

*آدم پرخور هرگز محقق نمی‌شود

این پیامبر(ص) با آن ادب، دید کسی در حضور او آروغ زده، فرمود: «احفِض جَشَأک» آدم این‌ قدر غذا می‌ خورد که در مجلس آروغ بزند. فرمود: «فی اِنصَافِ البُطُون»؛ شما نمی‌ دانید، چقدر غذا بخورید، وقتی آدم همیشه از کنار سفره سیر شده بلند شود، این دیگر طلبه فاضل نمی ‌شود، این دیگر یک دانشجوی فاضل نمی‌ شود، این نه در حوزه استاد می‌ شود، نه در دانشگاه استاد می‌ شود. آدم پرخور هرگز محقّق نمی‌ شود، آ‌ن ‌قدر نخورید که بعد از خوردن ناچار باشید، دراز بکشید، همان مقدار که بدن لازم دارد، بخورید. این «فی اِنصَافِ البُطُون» شعار رسمی آن حضرت بود. حضرت فرمود: نیمی از شکم را پُر کردید، بس است، این تعبیرهای آن حضرت بود. آدم فراغت پیدا کند تا از شکم بالا بیاید، سری به دل بزند، ببیند، در دل او چه خبر است. ما اگر خواستیم ببینیم، این دل اقبال است و با ما همکاری می ‌کند یا ادبار دارد، با ما همکاری نمی‌ کند، یک فراغت می‌ خواهد، ما باید از سطح شکم بالا بیاییم و به سطح دل برسیم آن هم با اصحاب دل و اصحاب قلب، نه اصحاب بطن. وقتی به قلب رسیدیم، آن وقت می ‌توانیم رصد کنیم، چه وقت او با ما همراه است و چه وقت همراه نیست؛ چه وقت اقبال دارد، چه وقت ادبار دارد. حال اگر دل اقبال کرد، فرمود: «فَاحْمِلُوهَا عَلَی النَّوَافِلِ» نافله ‌ها تنها آن چند رکعت شب و روز نیست، بلکه قرائت قرآن و زیارت هم هست.